Wat maakt Gelders Arcadië bijzonder?

Landgoederenzones als de Veluwezoom vinden we op verschillende plekken in Nederland terug. Denk aan Kennemerland en de Stichtse Lustwarande. Dergelijke landgoederenzones worden gekenmerkt door een reeks van landgoederen en buitenplaatsen met een samenhangende structuur van geometrische lanenstelsels, grootschalige landschapsparken, boerenerven, statische landhuizen, akkers, weiden en bosgebied. 

Volgens Nijhoff, 1820, waren Arnhem en omstreken uitzonderlijk rijk aan buitenplaatsen. Hier lag een aantal oorzaken ten grondslag, namelijk het grote hoogteverschil tussen Veluwe en uiterwaarden, het heldere sprengenwater dat werd gebruikt in het esthetische landschap en de natuurlijke ondergrond ‘die eenen ruimen aanleg, in eenen bevalligen ongedwongen smaak, aanbiedt’. Met een ‘bevalligen ongedwongen smaak’ duidt Nijhoff op de in de negentiende eeuw populaire romantische landschapsstijl met heuvelachtige parken, boomgroepen, natuurlijk ogende waterpartijen en kronkelige wandelpaden.

Gelders Arcadië onderscheidt zich inderdaad van andere Nederlandse landgoederenzones in de opmerkelijke wijze waarop gebruik is gemaakt van het natuurlijke reliëf en het heldere, stromende water van (sprengen)beken. De Veluwezoom is tevens een bijzondere landgoederenzone waar prachtig de geschiedenis van de Nederlandse buitenplaatsontwikkeling te zien is. Zoals de transformatie van kastelen, de stichting van stedelijke ‘speelhuisjes’ door regenten, de omvorming van pre-industriële landschappen naar lustverblijven, en de creatie van villa-achtige buitenplaatsen voor Amsterdamse bankiers en advocaten.

Gebruikte bronnen:

E. Storms-Smeets (red.), Gelders Arcadië. Atlas van een buitenplaatsenlandschap (2011, Utrecht)

M. van Bleek, E. Storms-Smeets en E. van Winden, Kansen voor Gelders Arcadië (2011, Utrecht)

Gelders Genootschap en Poelmans Reesink Landschapsarchitecten, Gelders Arcadië. Karakteristieken en ambities. Arnhem, Renkum, Rheden, Rozendaal, Wageningen (2016, Arnhem)